3 days ago
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει κρίση στην ελευθερία των ΜΜΕ ως αποτέλεσμα των ενεργειών και των παραλείψεων της ελληνικής κυβέρνησης, απειλώντας τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, αναφέρει η Human Rights Watch σε έκθεσή της που δημοσιεύθηκε σήμερα.
Η έκθεση 117 σελίδων, «Από το Κακό στο Χειρότερο: Η Επιδείνωση της Ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα», καταγράφει το εχθρικό περιβάλλον που αντιμετωπίζουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι από τότε που ανέλαβε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 2019, συμπεριλαμβανομένης της παρενόχλησης, του εκφοβισμού, των παρακολουθήσεων και των καταχρηστικών αγωγών, που συνολικά συμβάλλουν στην αυτολογοκρισία και επενεργούν ανασταλτικά στην ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Η Human Rights Watch διαπίστωσε επίσης τη χρήση κρατικών κονδυλίων για την καθοδήγηση της δημοσιογραφικής κάλυψης και τη συντακτική παρέμβαση στα δημόσια μέσα ενημέρωσης, επιδεινώνοντας περαιτέρω αυτό το κλίμα. Οι συνθήκες αυτές υπονομεύουν την ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση.
«Οι εκτεταμένοι και σκόπιμοι περιορισμοί της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο καταστέλλονται τα ρεπορτάζ που ασκούν κριτική και η αυτολογοκρισία αποτελεί κανόνα» είπε ο Hugh Williamson, διευθυντής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας της Human Rights Watch. «Η ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό αποτελεί σοβαρή απειλή για τις δημοκρατικές αξίες και το κράτος δικαίου και να πιέσει την Αθήνα να αλλάξει πορεία».
Η έρευνα βασίζεται σε συνεντεύξεις από 26 δημοσιογράφους από διάφορα μέσα ενημέρωσης, καθώς και από ακαδημαϊκούς, νομικούς και εμπειρογνώμονες των μέσων ενημέρωσης. Η Human Rights Watch μίλησε με δημοσιογράφους που εργάζονται σε έντυπα, ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση και ραδιόφωνο, σε δημόσια, ιδιωτικά και ανεξάρτητα μέσα, με ξένους ανταποκριτές καθώς και με ελεύθερους επαγγελματίες. Λίγοι δημοσιογράφοι ήταν πρόθυμοι να ταυτοποιηθούν, φοβούμενοι αντίποινα. Αναλύθηκαν επίσης εκθέσεις και άλλα έγγραφα και ζητήθηκε η γνώμη των ενδιαφερόμενων φορέων.
“Σκέφτομαι πλέον να εγκαταλείψω τη χώρα”
Σύμφωνα με την έκθεση, το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση ιδιοκτησίας, με λίγα ισχυρά άτομα να ελέγχουν πολλά μέσα. Πολλά από αυτά τα άτομα έχουν δεσμούς με το κυβερνών κόμμα.
Είκοσι δύο δημοσιογράφοι περιέγραψαν ένα όλο και πιο εχθρικό περιβάλλον εργασίας, ενώ έξι ανέφεραν συγκεκριμένες περιπτώσεις παρενόχλησης από υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους οι οποίες σχετίζονταν με το δημοσιογραφικό τους έργο.
Μία ανεξάρτητη ξένη ανταποκρίτρια δήλωσε: «Σκέφτομαι πλέον να εγκαταλείψω τη χώρα. Πραγματικά. Απλά δεν βλέπω τον λόγο να υποβάλλω τον εαυτό μου σε τόσο πολύ άγχος. Τα ρεπορτάζ έχουν σημασία, αλλά το επίπεδο της βίας φαίνεται να έχει επιδεινωθεί».
Μία ρεπόρτερ με 25 και πλέον χρόνια εμπειρίας σε μεγάλο ελληνικό ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δήλωσε: «Ό,τι λες στην τηλεόραση ελέγχεται σε τέτοιο βαθμό που δεν έχεις καμία ελευθερία. Ο έλεγχος γίνεται από τους υψηλά ιστάμενους… Τα πάντα ελέγχονται. Τι θα πεις, πώς θα το πεις».
Σκάνδαλο υποκλοπών
Το 2022, υπήρχαν σοβαρές υποψίες ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιούσε το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator για να παρακολουθεί, μεταξύ άλλων, δημοσιογράφους, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ένα μείζον σκάνδαλο υποκλοπών. Επτά από τους δημοσιογράφους ανέφεραν ότι είχαν αποδείξεις ή ισχυρές υποψίες ότι υπήρξαν στόχοι κρατικής παρακολούθησης, είτε με πιο «παραδοσιακά» μέσα όπως οι υποκλοπές ή με τη χρήση εμπορικού κατασκοπευτικού λογισμικού. Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες σε ό,τι αφορά την ιδιωτική ζωή και την ελευθερία της έκφρασης και ενέχει τον κίνδυνο ανασταλτικής επίδρασης στο δημοσιογραφικό έργο, καθώς τόσο οι πηγές όσο και οι δημοσιογράφοι φοβούνται για την ασφάλειά τους.
Ο Σταύρος Μαλιχούδης, ανεξάρτητος δημοσιογράφος ο οποίος τον Νοέμβριο του 2021 ανακάλυψε ότι τον κατασκόπευε η Ελληνική Υπηρεσία Πληροφοριών, είπε: «Για πολλούς μήνες ζούσα υπό το καθεστώς φόβου. Με τον φόβο να συναντήσω ανθρώπους, τις πηγές μου, και να τους εκθέσω. Μου πήρε πολύ χρόνο να απεμπλακώ από αυτό που συνέβη και να αρχίσω να κάνω ξανά ρεπορτάζ».
Επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης
Η Human Rights Watch διαπίστωσε επίσης ότι η κυβέρνηση άσκησε αδικαιολόγητη επιρροή στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, όπως η ΕΡΤ και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AΠΕ-ΜΠΕ), υπονομεύοντας την ανεξαρτησία τους. Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε επίσης κρατικά διαφημιστικά κονδύλια για να ενισχύσει φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης.
Εργαλειοποίηση του νομικού συστήματος κατά δημοσιογράφων
Άλλη σημαντική ανησυχία είναι η εργαλειοποίηση του νομικού συστήματος εις βάρος δημοσιογράφων, κυρίως μέσω καταχρηστικών αγωγών, συχνά γνωστών ως SLAPP (Στρατηγικές Αγωγές κατά της Συμμετοχής του Κοινού). Χαρακτηριστικές αυτής της τάσης είναι οι αγωγές δυσφήμισης που κατέθεσε ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του Έλληνα πρωθυπουργού και πρώην υψηλόβαθμο κυβερνητικό στέλεχος, εναντίον δημοσιογράφων που κάλυψαν το σκάνδαλο των υποκλοπών.
Επιπρόσθετα, ενώ πρόσφατες τροπολογίες αποποινικοποίησαν την «απλή δυσφήμιση» (διάδοση ενός γεγονότος, ακόμη και αληθούς, που μπορεί να συνιστά προσβολή), η ελληνική νομοθεσία εξακολουθεί να στοιχειοθετεί ποινική ευθύνη για την «εξύβριση» και τη «συκοφαντική δυσφήμιση».
Υπονόμευση της λογοδοσίας
Η Human Rights Watch διαπίστωσε επίσης ότι υπάρχει ένα μοτίβο προσπαθειών από την κυβέρνηση και από άλλες αρχές να υπονομεύουν τη λογοδοσία. Αυτό περιλαμβάνει την επίκληση της εθνικής ασφάλειας για την αποτροπή της γνωστοποίησης πληροφοριών σχετικά με το σκάνδαλο των υποκλοπών, τη διερεύνηση μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers) και την απροθυμία δημοσιοποίησης λεπτομερειών σχετικά με τη διανομή δημόσιων διαφημιστικών κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης.
Υπάρχουν αυξανόμενοι προβληματισμοί για την κατάσταση της ελευθερίας των ΜΜΕ στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF), όπου η Ελλάδα κατατάσσεται σταθερά στη τελευταία θέση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ. Τον Φεβρουάριο του 2024 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που εξέφραζε σοβαρές ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Στις εκθέσεις της για το κράτος δικαίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης εκφράσει ανησυχίες για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στη χώρα, αν και μέχρι στιγμής δεν έχει αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της καταστολής των μέσων ενημέρωσης και τον συστημικό της χαρακτήρα.
Η κυβέρνηση υπερασπίζεται στο status quo
Η Human Rights Watch μοιράστηκε τα ευρήματα της έρευνάς της με την κυβέρνηση, τις αρμόδιες αρχές και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι απαντήσεις των οποίων παρουσιάζονται συνοπτικά στην έκθεση. Παρόλο που η κυβέρνηση έχει επισημάνει ορισμένες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στη βελτίωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, δεν είναι σαφές αν οι ενέργειες αυτές θα οδηγήσουν σε ουσιαστικές αλλαγές. Η συνολική απάντηση της κυβέρνησης υπερασπίζεται σε μεγάλο βαθμό το status quo και υποβαθμίζει τη σοβαρότητα των προβλημάτων που κατέγραψε η Human Rights Watch.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, για παράδειγμα, απέρριψε το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δηλώνοντας ότι το κράτος δικαίου στην Ελλάδα είναι «ισχυρότερο παρά ποτέ» και ότι «η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βρέθηκε συχνά στο επίκεντρο συκοφαντιών», απαντώντας στις επικρίσεις για τη στάση της κυβέρνησής του σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ελλάδα έχει σαφείς διεθνείς υποχρεώσεις για την προάσπιση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του κράτους δικαίου, αρχές που κατοχυρώνονται στο ίδιο το Σύνταγμά της, καθώς και στις θεμελιώδεις αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοχυρώνονται στις συνθήκες της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει την ευθύνη να διασφαλίσει ότι η Ελλάδα ως κράτος μέλος τηρεί αυτές τις δεσμεύσεις και αντιμετωπίζει τις παραβιάσεις της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης.
«Η απορριπτική απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης στην δικαιολογημένη κριτική του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υποδηλώνει ότι απαιτείται ισχυρότερη δράση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή», δήλωσε ο Williamson. «Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΕ στο σύνολό της πρέπει να παρακολουθούν προσεκτικά την κατάσταση και να διασφαλίζουν ότι σημειώνεται πραγματική πρόοδος όσον αφορά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα καθώς και ότι τηρούνται οι βασικές δημοκρατικές αξίες».
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση εδώ.
Διαβάστε επίσης:
Αυτή είναι η ηλεκτρική συσκευή που «καίει» όσο 65 ψυγεία: Σχεδόν 5.000 watt την ώρα
Αλλάζει ο καιρός: Φεύγουν σκόνη και μίνι καύσωνας – Έρχεται βαλκανικό κρύο και βροχές
English (US) ·